W uchwale z 30 stycznia 2015 roku wydanej w sprawie o sygn. akt: III CZP 34/14, Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów uznał za niedopuszczalny wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu (prokura niewłaściwa).Uchwała ta nie doczekała się jeszcze uzasadnienia.

Prokura niewłaściwa była stosunkowo często przyjmowana przez Spółki (często decyzję o jej ustanowieniu podejmował zarząd, co gwarantowało stabilność przyjętego kierunku rozwoju Spółki).

Jednakże w praktyce zapatrywanie Sądów na omawianą instytucję było skrajnie różne. Część Sądów dopuszczała bowiem to rozwiązanie i dokonywała wpisu, a część Sądów odmawiała wpisu (jako sprzecznego z prawem).

Otóż, ogólnie wyjaśniając, prokura łączna niewłaściwa to uprawnienie prokurenta do reprezentowania spółki, z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem jej zarządu. Istotny problem praktyczny związany z prokurą łączną niewłaściwą dotyczy jej skuteczności względem osób trzecich oraz dopuszczalności ujawnienia tak określonej prokury w rejestrze przedsiębiorców, niż samej możliwości jej ustanowienia.

Choć prokura łączna niewłaściwa nie jest uregulowana prawnie (w Kodeksie cywilnym), to nietrafne są te argumenty przeciwników tej konstrukcji, iż tylko ta okoliczność automatycznie przesądza o tym, że prokura niewłaściwa jest niedopuszczalna. Inne są bowiem zasady wykładki prawa.

Niemniej, moim zdaniem, odpowiedź na zadane na wstępie zagadnienie prawne leży w konstrukcji prawnej prokury. Prokura bowiem jest jednostronną czynnością prawną. Dotychczas charakter prokury, jako szczególnego rodzaju pełnomocnictwa, nie był nigdy kwestionowany (M. Allerhand, Kodeks handlowy. Komentarz, Lwów 1935, s. 120; M. Honzatko (w:) T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1992, s. 69; J. Szwaja (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy. Komentarz, t. 1, Warszawa 1998, s. 483). Pogląd ten zachowuje aktualność na gruncie zmienionych przepisów k.c. Jak słusznie przyjmuje J. Szwaja, unormowanie pełnomocnictwa i prokury w odrębnych rozdziałach, co mogłoby uzasadniać ich równorzędną pozycję, nie może mieć znaczenia decydującego. Istotne jest to, że pojęcie prokury mieści się w pojęciu pełnomocnictwa, a więc relacje między nimi wyrażają się w nadrzędności pełnomocnictwa nad prokurą. Każda prokura jest zatem pełnomocnictwem, ale nie każde pełnomocnictwo jest prokurą (J. Szwaja, Ustanowienie, udzielenie oraz odwołanie prokury przez spółkę handlową, Pr. Spółek 2003, nr 7–8, s. 5). Istotną konsekwencją wskazanego stosunku między pełnomocnictwem i prokurą jest to, że w kwestiach nieuregulowanych w przepisach o prokurze można stosować przepisy o pełnomocnictwie, chyba że byłoby to sprzeczne z naturą prokury (tak też L. Moskwa, Nowe przepisy o prokurze, Rejent 2001, nr 9, s. 28; S. Rudnicki (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, ks. 1, Część ogólna, Warszawa 2007, s. 440; K. Kopaczyńska-Pieczniak (w:) Kodeks cywilny, t. 1, Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2012, s. 658).W doktrynie prawa cywilnego od lat panuje w miarę jednolity pogląd, że w odniesieniu do jednostronnych czynności prawnych bezwzględnie obowiązuje zasada numerus clausus, czyli zamknięty katalog takich czynności prawnych. Skoro zaś ustawodawca przy okazji nowelizacji przepisów o prokurze (w 2003 roku) wprowadził np. prokurę oddziałową, a nie omawianą prokurę niewłaściwą, to ten typ czynności prawnej, zgodnie z zasadą numerus clausus,, jest nieznany ustawie, a zatem niedopuszczalny. Ponadto, zważyć należy, że zakres umocowania prokurenta jest uregulowany przepisani bezwzględnie obowiązującymi. Co więcej, istnieje bezwzględny zakaz ograniczania tego zakresu przez mocodawcę ze skutkiem wobec osób trzecich. Truizmem jest konstatacja, że to rozwiązanie normatywne ma na celu głównie ochronę obrotu gospodarczego i pewności czynności prawnych.

Oczywiście, po sporządzeniu uzasadnienia w/w uchwały, celowe jest zapoznanie się z jego treścią, co leży w interesie uczestników obrotu gospodarczego.

Dariusz Grabarczyk - adwokat.