W dniu 06 lutego Sejm RP przyjął istotne zmiany w prawie spadkowym.

Otóż, pierwsza najważniejsza zmiana dotyczy art. 1015 Kodeksu cywilnego. Przepis ten reguluje - oczywiście w znacznym uproszczeniu rzecz ujmując - zasadę składania oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku oraz skutków prawnych niezłożenia tego oświadczenia. Mianowicie, obowiązujący jeszcze art. 1015 § 1 k.c. stanowi, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Natomiast § 2 tego przepisu przewiduje, iż brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Wobec tego, zasadą jest (co zmienia nowelizacja), że brak oświadczenia jest równoznaczny z prostym przyjęciem spadku tj. odpowiedzialnością spadkobiercy za wszystkie długi spadkowe, bez ograniczenia.

Nowelizacja przyjmuje natomiast, że brak wskazanego wyżej oświadczenia będzie równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Upraszczając oznacza to w praktyce, że np., gdy wartość majątku spadkowego wynosi 200.000,00 zł, zaś długi spadkowe wynoszą 300.000,00 zł, to spadkodawca odpowiada za te długi do kwoty 200.000,00 zł.

Konsekwencją zmiany dotychczasowej zasady odpowiedzialności za długi spadkowe jest przyjęcie innych zasad składania przez spadkobierców wykazu inwentarza spadku (zagadnienia techniczne). Jest to możliwe w Sądzie albo przed notariuszem. W wykazie umieszczać będzie się pasywa i aktywa spadku, a spłata długów odbywać będzie się zgodnie z tym wykazem. Oczywiście, zgodnie z dotychczasowym rozwiązaniem, będzie można uzyskać także spis inwentarza, który wykona za wynagrodzeniem Komornik sądowy na zlecenie Sądu, który orzekł uprzednio o sporządzeniu tego spisu.

Wobec tego, zgodnie z nowym przepisem, w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada jednak, co jest naturalnym instrumentem zabezpieczenia interesu wierzycieli, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi

Ponadto, w interesie wierzycieli wprowadzono zapis, zgodnie z którym, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Wprowadzona odpowiedzialność nie ma zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Powyższe zmiany dotykają także postępowania cywilnego tj. kwestii nadzoru Sądu nad wykonywaniem czynności z zakresu zabezpieczania spadku i sporządzania spisu inwentarza, w tym skargi na czynności komornika oraz przepisów o postępowaniu w przedmiocie zabezpieczenia spadku i sporządzenia spisu inwentarza, a także kosztów tych postępowań.

Dariusz Grabarczyk - adwokat.