W wielu wiadomościach mailowych pytacie Państwo, czy konflikt osobisty pomiędzy współwłaścicielami rzeczy wspólnej np. budynku mieszkalnego może stanowić przeszkodę w jej podziale pomiędzy współwłaścicieli i przyznania jej własności, z obowiązkiem spłaty lub dopłaty, jednemu lub kilku współwłaścicielom. W praktyce kwestia ta ma podstawowe znaczenia w postępowaniach o dział spadku i podział majatku wspólnego po rozwodzie.

Przyjmiemy wobec tego następujący stan faktyczny:

Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem oddalił apelację wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego, który przyznał uczestnikowi postępowania wszystkie, bliżej opisane w sentencji tego postanowienia, nieruchomości wchodzące w skład majątku wspólnego byłych małżonków wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni spłatę oraz nakazał wnioskodawczyni wydanie uczestnikowi postępowania wszystkich wyszczególnionych w postanowieniu nieruchomości w określonych w sentencji terminach.

Strony tego postępowania pozostawały małżeństwem przez okres 20 lat w trakcie którego, w oparciu o między innymi darowizny poczynione na ich rzecz przez rodziców i dziadków, zgromadziły majątek wspólny w postaci nieruchomości.

Wnioskodawczyni, jak wykazało postępowanie dowodowe przed Sądem I instancji, w poważnym stopniu skonfliktowana była z byłym mężem, teściową i rodzeństwem męża.

W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego, a to art. 211 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że zniesienie współwłasności nieruchomości poprzez przyznanie ich uczestnikowi postępowania jest sprzeczny z prymatem podziału fizycznego rzeczy wspólnej.

Kancelaria Adwokacka odnosząc się w procesie do zarzutów wnioskodawczyni podkreślała, że zgodnie z art. 211 k.c., ale też art. 212 k.c., podział fizyczny składników majątku wspólnego jest, co prawda, podstawowym sposobem działu masy majątkowej należącej do byłych małżonków, ale zasada ta podlega ograniczeniom. Mianowicie, w sytuacjach, w których podział taki byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości, podział fizyczny rzeczy jest niedopuszczalny.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego formułowane jest stanowisko, że sam tylko wzgląd na stosunki osobiste istniejące między współwłaścicielami nie może niweczyć priorytetowego uprawnienia współwłaściciela wynikającego zart. 211 k.c. do otrzymania części rzeczy wspólnej w naturze, stąd odmowa ustanowienia przez Sąd odrębnej własności lokali może mieć miejsce tylko wówczas, gdy za tą odmową przemawia nie tyle sama sytuacja konfliktowa między współwłaścicielami, lecz całokształt okoliczności sprawy.

Kancelaria Adwokacka podnosi nadto, że z orzecznictwa wynika także, iż istniejący między współwłaścicielami budynku poważny konflikt może stanowić okoliczność uzasadniającą odmowę zniesienia współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokali.

Wobec tego, prawidłowym zapatrywaniem, znajdującym odzwierciedlenie w doktrynie i orzecznictwie, jest to, iż występujący między współwłaścicielami konflikt nie stanowi wprawdzie, w świetle przytoczonych regulacji prawnych, bezwzględnej negatywnej przesłanki dla dokonania zniesienia współwłasności przez podział rzeczy, albowiem nie wymienia stosunków osobistych między współwłaścicielami jako czynnika limitującego taki podział, ale czynnik ten może i powinien być rozważany w aspekcie zgodności podziału rzeczy ze społeczno - gospodarczym jej przeznaczeniem i faktu, że z powodu poważnego skonfliktowania współwłaścicieli rzecz nie będzie mogła być po podziale wykorzystywana w sposób odpowiadający jej przeznaczeniu.

Wskazane wyżej okoliczności należy eksponować i należycie wykazywać w postępowaniu, co miało miejsce w w/w stanie faktycznym. Przenosząc bowiem te rozważania na grunt podanego stanu faktycznego, wskazać należy w pierwszym rzędzie, że w ramach postępowania o podział majątku wspólnego stron, nie mógł być uwzględniony, sformułowany wniosek o wydzielenie lokalu i przyznania jego własności wnioskodawczyni. Stopień bowiem skonfliktowania wnioskodawczyni i uczestnika postępowania był tak znaczny, iż wykazane w postępowaniu zostało, że po podziale nieruchomość nie będzie mogła być wykorzystywana w sposób odpowiadający jej przeznaczeniu.

Zatem w świetle art. 211 k.c. i art. 212 k.c. podział fizyczny rzeczy był niedopuszczalny. Sąd Najwyższy skargę kasacyjną wnioskodawczyni ostatecznie oddalił, podzielajac jednocześnie poglądy Kancelarii Adwokackiej.